3. 所證真實理體無二
tatpunastattvalakṣaṇaṃ vyavasthānataḥ advayaprabhāvitaṃ veditavyam
dvayamucyate bhāvaścābhāvaśca tatra bhāvo yaḥ prajñaptivādasvabhāvo vyavasthāpitaḥ tathaiva ca dīrghakālamabhiniviṣṭo lokena sarvavikalpaprapañcamūlaṃ lokasya tadyathā rūpamiti vā vedanā saṃjñā saṃskārā vijñānamiti vā cakṣuriti vā srotraṃ ghrāṇaṃ jihvā kāyo mana iti vā pṛthivīti vā āpastejo vāyuriti vā rūpamiti vā śabdo gandho rasaḥ spraṣṭavyamiti vā kuśalamiti vā akuśalamiti vā avyākṛtamiti vā utpāda iti vā vyaya iti vā pratītyasamutpanna iti vā atītamiti vā anātagamiti vā pratyutpannamiti vā saṃskṛtamiti vā [asaṃskṛtamiti vā ] ayaṃ lokaḥ paro lokaḥ ubhau sūryācandramasau yadapi dṛṣṭaśrutamatavijñātaṃ prāptaṃ paryeṣitaṃ manasā'nuvitarkitamanuvicāritamiti vā antato yāvannirvāṇamiti vā ityevaṃbhāgīyaḥ prajñaptivādanirūḍhaḥ svabhāvo dharmāṇāṃ lokasya bhāva ityucyate tatrābhāvo yā asyaiva rūpamiti prajñaptivādasya yāvadantato nirvāṇamiti prajñaptivādasya nirvastukatā nirnimittatā prajñaptivādāśrayasya sarveṇa sarvaṃ nāstikatā asaṃvidyamānatā yāmāśritya prajñaptivādaḥ pravartate ayamucyate'bhāvaḥ yatpunaḥ pūrvakeṇa ca bhāvenānena cābhāvena ubhābhyāṃ bhāvābhāvābhyāṃ vinirmuktaṃ dharmalakṣaṇasaṃgṛhītaṃ vastu tadadvayaṃm yadadvayam tanmadhyamā-pratipadantadvayavarjitam niruttaretyucyate又安立此真實義相當知即是無二所顯。所言二者謂有、非有。此中有者,謂所安立假說自性,即是世間長時所執,亦是世間一切分別戲論根本,或謂為色、受、想、行、識,或謂眼、耳、鼻、舌、身、意,或復謂為地、水、火、風,或謂色、聲、香、味、觸、法,或謂為善、不善、無記,或謂生滅,或謂緣生,或謂過去、未來、現在,或謂有為,或謂無為,或謂此世,或謂他世,或謂日月,或復謂為所見、所聞、所覺、所知、所求、所得意隨尋伺,最後乃至或謂涅槃。如是等類是諸世間共了諸法假說自性,是名為有。言非有者,謂即諸色假說自性乃至涅槃假說自性,無事無相假說所依,一切都無,假立言說依彼轉者皆無所有,是名非有。先所說有,今說非有,有及非有二俱遠離,法相所攝真實性事,是名無二。由無二故,說名中道,遠離二邊,亦名無上。(大正30.486c24-487a12)
Moreover, that characteristic / mark of reality (tattva lakṣaṇa), from the point of view of its establishment, is to be understood as being made manifest by non-duality (advaya). What is called “duality” is “existent” (bhāva) and “non-existent” (abhāva). Among them, “existent” is that intrinsic nature of conceptual designation (prajñaptivādasvabhāva) which has been established, and is that which is attached to, by the world, for a long time. It is the root of all discrimination and conceptual proliferation (prapañca) of the world, namely: “form, feeling, ideation, conditioning forces or consciousness”; or “eye, ear, nose, tongue, body or mind”; or “earth, water, fire or wind”; or “form, sound, smell, taste or tangible”; or “wholesome or unwholesome”; or “undefined”; or “arising or ceasing”; or “dependent origination”; or “past, future, or present”; or “conditioned or unconditioned”; or “this world and the other world, both the sun and moon”; also that which is “seen, heard, experienced, cognized”; “obtained, aspired”; “with the mind, reasoned or investigated”; finally up to nirvāṇa. Such kind of category of intrinsic nature accepted through conceptual designation of dharma-s is called by the world as “existent” (bhāva). Among them, “non-existent” is that absence of the object-base (nirvastukatā) and the absence of signs (nirnimittatā) of this very conceptual designation of “matter” up to finally “nirvāṇa”. It is the non-existence (nāstikatā) and the fact of not being found (asaṃvidyamanātā), in each and every way (sarveṇa sarvam) of the support basis of conceptual designation (prajñaptivāda-aśraya), owing to which (yām āśritya) conceptual designation could not arise. This is called “non-existent”. Further, the non-duality is that object-base (vastu) which is subsumed as dharma-characteristic, free from both existent and non-existent, i.e. from the aforementioned existent and this non-existent (just mentioned here). That which is non-duality is the Middle Way separated from the two extremes and it is said to be “supreme”. (FT 3.1-3.4)
tatpunastattvalakṣaṇaṃ ← tat punaḥ tat+tva–lakṣaṇam(√lakṣ) |
又此真實義相 |
tat : pron., n.nom.sg. of tad punaḥ : ind. tattva– : tat(pron.) with n.abs.su. tva °lakṣaṇam : cpd., n.nom.sg. of °lakṣaṇa |
vyavasthānataḥ ← vi+ava+sthāna(√sthā)+taḥ |
安立 |
abl., vyavasthāna(n.) with abl.su. taḥ |
advayaprabhāvitaṃ ← a+dvaya–pra+bhāvitam(√bhū) |
無二所顯 |
advaya– : adj. °prabhāvitam : cpd., n.nom.sg. of °prabhāvita(ppp., caus.) → tattvalakṣaṇam in the same sentence |
veditavyam ← veditavyam(√vid) |
當知 |
n.nom.sg. of veditavya(fpp.) |
dvayamucyate ← dvayam ucyate(√vac) |
所言二者 |
dvayam : n.nom.sg. of dvaya(adj.) ucyate : pass., pres. 3rdsg. |
bhāvaścābhāvaśca ← bhāvaḥ(√bhū) ca a+bhāvaḥ ca |
有、非有 |
bhāvaḥ : m.nom.sg. of bhāva ca : ind. abhāvaḥ : m.nom.sg. of abhāva |
tatra |
此中 |
adv. |
bhāvo ← bhāvaḥ(√bhū) |
有者 |
m.nom.sg. of bhāva |
yaḥ prajñaptivādasvabhāvo ← yaḥ pra+jñapti(√jñā)–vāda(√vad)– sva+bhāvaḥ(√bhū) |
假說自性 |
yaḥ : rel.pron. of °svabhāvaḥ, m.nom.sg. of yad prajñapti– : f.noun vāda– : m.noun °svabhāvaḥ : cpd., m.nom.sg. of °svabhāva |
vyavasthāpitaḥ ← vi+ava+sthāpitaḥ(√sthā) |
所安立 |
m.nom.sg. of vyavasthāpita(ppp., caus.) → °svabhāvaḥ in the same sentence |
tathaiva ca ← tathā eva ca |
即是 |
tathā : adv. eva : ind. ca : ind. |
dīrghakālamabhiniviṣṭo lokena ← dīrgha–kālam abhi+ni+viṣṭaḥ(√viś) lokena(√lok) |
世間長時所執
|
dīrgha– : adj. °kālam : cpd., adv. abhiniviṣṭaḥ : m.nom.sg. of abhiniviṣṭa(ppp.) → °svabhāvaḥ in the same sentence lokena : m.instr.sg. of loka |
sarvavikalpaprapañcamūlaṃ ← sarva–vi+kalpa(√kỊp)–pra+pañca(√pañc)–mūlam |
一切分別戲論根本 |
sarva– : adj. vikalpa– : m.noun prapañca– : m.noun °mūlam : cpd., n.nom.sg. of °mūla |
lokasya ← lokasya(√lok) |
世間 |
m.gen.sg. of loka |
tadyathā ← tat yathā |
謂 |
tat : n.nom.sg. of tad yathā : adv. adverbial phrase meaning “namely, such as” |
rūpamiti vā |
「色」 |
rūpam : n.nom.sg. of rūpa iti : ind., as quotation mark of rūpam vā : ind. |
vedanā saṃjñā saṃskārā vijñānamiti vā ← vedanā(√vid) saṃjñā(√jñā) sam+skārāḥ(√kṛ) vi+jñānam(√jñā) iti vā |
「受」「想」「行」「識」 |
vedanā : f.nom.sg. of vedanā saṃjñā : f.nom.sg. of saṃjñā saṃskārāḥ : m.nom.pl. of saṃskāra vijñānam : n.nom.sg. of vijñāna |
cakṣuriti vā śrotraṃ ghrāṇaṃ jihvā kāyo mana iti vā ← cakṣuḥ(√cakṣ) iti vā śrotram(√śru) ghrāṇam(√ghrā) jihvā kāyaḥ manaḥ iti vā [DN: srotraṃ] |
「眼」「耳」「鼻」「舌」「身」「意」 |
cakṣuḥ : n.nom.sg. of cakṣus śrotram : n.nom.sg. of śrotra ghrāṇam : n.nom.sg. of ghrāṇa jihvā : f.nom.sg. of jihvā kāyaḥ : m.nom.sg. of kāya manaḥ : n.nom.sg. of manas |
pṛthivīti vā āpastejo vāyuriti vā ← pṛthivī iti vā āpaḥ tejaḥ vāyuḥ iti vā |
「地」「水」「火」「風」 |
pṛthivī : f.nom.sg. of pṛthivī āpaḥ : n.nom.sg. of āpas tejaḥ : n.nom.sg. of tejas vāyuḥ : m.nom.sg. of vāyu |
rūpamiti vā śabdo gandho rasaḥ spraṣṭavyamiti vā ← rūpam iti vā śabdaḥ gandhaḥ rasaḥ spraṣṭavyam(√spṛś) iti vā |
「色」「聲」「香」「味」「觸」 |
rūpam : n.nom.sg. of rūpa śabdaḥ : m.nom.sg. of śabda gandhaḥ : m.nom.sg. of gandha rasaḥ : m.nom.sg. of rasa spraṣṭavyam : n.nom.sg. of spraṣṭavya(fpp.) |
kuśalamiti vā akuśalamiti vā avyākṛtamiti vā ← kuśalam iti vā a+kuśalam iti vā a+vi+ā+kṛtam(√kṛ) iti vā |
「善」「不善」「無記」 |
kuśalam : n.nom.sg. of kuśala(adj.) akuśalam : n.nom.sg. of akuśala(adj.) avyākṛtam : n.nom.sg. of avyākṛta(ppp.) |
utpāda iti vā vyaya iti vā ← ut+pādaḥ(√pad) iti vā vi+ayaḥ(√i/ī) iti vā |
「生」「滅」 |
utpādaḥ : m.nom.sg. of utpāda vyayaḥ : m.nom.sg. of vyaya |
pratītyasamutpanna iti vā ← prati+itya(√i/ī)–sam+ut+pannaḥ(√pad) iti vā |
「緣生」 |
pratītya– : ger. °samutpannaḥ : cpd., m.nom.sg. of °samutpanna(ppp.) |
atītamiti vā anāgatamiti vā pratyutpannamiti vā ← ati+itam(√i/ī) iti vā an+ā+gatam(√gam) iti vā prati+ut+pannam(√pad) iti vā [DN: anātagamiti] |
「過去」 「未來」 「現在」 |
atītam : n.nom.sg. of atīta(ppp.) anāgatam : n.nom.sg. of anāgata(ppp.) pratyutpannam : n.nom.sg. of pratyutpanna(ppp.) |
saṃskṛtamiti vā [asaṃskṛtamiti vā] ← sam+skṛtam(√kṛ) iti vā a+sam+skṛtam iti vā |
「有為」 「無為」 |
saṃskṛtam : n.nom.sg. of saṃskṛta(ppp.) asaṃskṛtam : n.nom.sg. of asaṃskṛta(ppp.) |
ayaṃ lokaḥ paro lokaḥ ← ayam lokaḥ(√lok) paraḥ lokaḥ |
「此世」 「他世」 |
ayam : dem. of lokaḥ, m.nom.sg. of idam lokaḥ : m.nom.sg. of loka paraḥ : m.nom.sg. of para |
ubhau sūryacandramasau ← ubhau sūrya–candramasau [DN: sūryā°] |
「日、月」 |
ubhau : m.nom.du. of ubha(adj.) sūrya– : m.noun °candramasau : cpd., m.nom.du. of °candramasa |
yadapi ← yat api |
復 |
yat : rel.pron., n.nom.sg. of yad api : ind. |
dṛṣṭaśrutamatavijñātaṃ ← dṛṣṭa(√dṛś)–śruta(√śru)–mata(√man)– vijñātam(√jñā) |
「所見」 「所聞」 「所覺」 「所知」 |
dṛṣṭa– : ppp. śruta– : ppp. mata– : ppp. °vijñātam : cpd., n.nom.sg. of °vijñāta(ppp.) |
prāptaṃ paryeṣitaṃ ← pra+āptam(√āp) pari+ā+√iṣ+ita+m |
「所得」 「所求」 |
prāptam : n.nom.sg. of prāpta(ppp.) paryeṣitam : n.nom.sg. of paryeṣita(ppp.) |
manasā'nuvitarkitamanuvicāritamiti vā ← manasā anu+vi+tarkitam(√tark) anu+vi+cāritam(√car) iti vā |
「意隨尋伺」 |
manasā : n.instr.sg. of manas anuvitarkitam : n.nom.sg. of anuvitarkita(ppp.) anuvicāritam : n.nom.sg. of anuvicārita(ppp.) |
antato yāvannirvāṇamiti vā ← anta+taḥ yāvat nir+vāṇam(√vā) iti vā |
乃至「涅槃」 |
antataḥ : abl., anta(m./n.) with abl.su. taḥ yāvat : ind. antataḥ yāvat : adverbial phrase meaning “finally up to …” nirvāṇam : n.nom.sg. of nirvāṇa |
ityevaṃbhāgīyaḥ ← iti evam bhāgīyaḥ |
如是等類 |
iti, evam : both ind. bhāgīyaḥ : m.nom.sg. of bhāgīya(adj.) → svabhāvaḥ in the following phrase |
prajñaptivādanirūḍhaḥ svabhāvo dharmāṇāṃ ← pra+jñapti(√jñā)–vāda(√vad)– ni+rūḍhaḥ(√ruh) sva+bhāvaḥ(√bhū) dharmāṇām |
共了諸法假說自性 [假說共了自性諸法的] |
prajñapti– : f.noun vāda– : m.noun °nirūḍhaḥ : cpd., m.nom.sg. of °nirūḍha(ppp.) → svabhāvaḥ svabhāvaḥ : m.nom.sg. of svabhāva dharmāṇām : m.gen.pl. of dharma |
lokasya bhāva ityucyate ← lokasya bhāvaḥ iti ucyate
|
諸世間…是名為有 |
lokasya : m.gen.sg. of loka bhāvaḥ : m.nom.sg. of bhāva iti : ind. ucyate : pass., pres. 3rd sg. |
tatrābhāvo ← tatra a+bhāvaḥ |
言非有者 |
tatra : adv. abhāvaḥ : m.nom.sg. of abhāva |
yā asyaiva ← yā asya eva |
謂即諸 |
yā : rel.pron., f.nom.sg. of yad asya : dem., m.gen.sg. of idam eva : ind. |
rūpamiti prajñaptivādasya ← rūpam iti pra+jñapti(√jñā)–vādasya(√vad) |
「色」假說自性 |
rūpam : n.nom.sg. of rūpa iti : ind., as quotation mark of rūpam prajñapti– : f.noun °vādasya : cpd., m.gen.sg. of °vāda |
yāvadantato ← yāvat antataḥ |
乃至 |
yāvat : ind. antataḥ : abl., anta(m./n.) with abl.su. taḥ adverbial phrase meaning “finally up to …” |
nirvāṇamiti prajñaptivādasya ← nirvāṇam iti prajñapti–vādasya |
「涅槃」假說自性 |
nirvāṇam : n.nom.sg. of nirvāṇa iti : ind., as quotation mark of nirvāṇam prajñapti– : f.noun °vādasya : cpd., m.gen.sg. of °vāda |
nirvastukatā ← nir+vastu+ka+tā |
無事 |
f.nom.sg., nirvastuka(adj.) with f.abs.su. tā |
nirnimittatā ← nir+nimitta+tā |
無相 |
f.nom.sg., nirnimitta(n.) with f.abs.su. tā |
prajñaptivādāśrayasya ← prajñapti–vāda–ā+śraya(√śri)+sya |
假說所依 |
prajñapti– : f.noun vāda– : m.noun °āśrayasya : cpd., m.gen.sg. of °āśraya |
sarveṇa sarvaṃ ← sarveṇa sarvam |
一切都 |
sarveṇa : n.instr.sg. of sarva(adj.) sarvam : n.nom.sg. of sarva(adj.) phrase meaning “in each and every way” |
nāstikatā ← na āstikatā(√as+ti+ka+tā) |
無 |
na : ind. āstikatā : f.nom.sg., āstika(adj.) with f.abs.su. tā |
asaṃvidyamānatā ← a+sam√vid+ya+māna+tā |
[無所有] |
f.nom.sg., asaṃvidyamāna(pr.p., pass.) with f.abs.su. tā |
yāmāśritya prajñaptivādaḥ ← yām ā+śritya(√śri) prajñapti–vādaḥ |
假立言說依彼 [依彼假立言說] |
yām : rel.pron., f.acc.sg. of yad āśritya : ger. prajñapti– : f.noun °vādaḥ : cpd., m.nom.sg. of °vāda |
pravartate ← pra+vartate(√vṛt) [DN: pravartate; TK: na pravarteta] |
轉者皆無所有
|
pravartate : pres. 3rd sg. ātm. |
ayamucyate'bhāvaḥ ← ayam ucyate(√vac) a+bhāvaḥ |
是名非有 |
ayam : dem., m.nom.sg. of idam ucyate : pass., pres. 3rd sg. abhāvaḥ : m.nom.sg. of abhāva |
yatpunaḥ ← yat punaḥ |
|
yat : rel.pron., n.nom.sg. of yad punaḥ : ind. |
pūrvakeṇa ca bhāvenānena ← pūrvakeṇa ca bhāvena anena |
先有, 今 |
pūrvakeṇa : m.instr.sg. of pūrvaka(adj.) → bhāvena bhāvena : m.instr.sg. of bhāva anena : dem., m.instr.sg. of idam → abhāvena in the following phrase |
cābhāvena ubhābhyāṃ ← ca a+bhāvena ubhābhyām |
非有, 二俱 |
ca : ind. abhāvena : m.instr.sg. of abhāva ubhābhyām : m.abl.du. of ubha |
bhāvābhāvābhyāṃ ← bhāva–a+bhāvābhyām |
有、非有 |
bhāva– : m.noun °abhāvābhyām : cpd., m.abl.du. of °abhāva |
vinirmuktaṃ ← vi+nir+muktam(√muc) |
遠離 |
n.nom.sg. of vinirmukta(ppp.) |
dharmalakṣaṇasaṃgṛhītaṃ vastu ← dharma–lakṣaṇa(√lakṣ)–sam+gṛhītam(√grah) vastu |
法相所攝真實性事 [法相所攝事] |
dharma– : m.noun lakṣaṇa– : n.noun °saṃgṛhītam : cpd., n.nom.sg. of °saṃgṛhīta(ppp.)→ vastu vastu : n.nom.sg. of vastu |
tadadvayaṃ ← tat a+dvayam [DN: advayaṃm] |
是名無二 |
tat : pron., n.nom.sg. of tad advayam : n.nom.sg. of advaya |
yadadvayaṃ tanmadhyamāpratipad ← yat advayam tat madhyamā pratipad [DN: yadadvayam] |
由無二故中道 |
yat : rel.pron., n.nom.sg. of yad advayam : n.nom.sg. of advaya tat : correl.pron., n.nom.sg. of tad madhyamā : f.nom.sg. of madhyama(adj.) → pratipad pratipad : f.nom.sg. of pratipad |
antadvayavarjitam ← anta–dvaya–varjitam(√vṛj) |
遠離二邊 |
anta– : m./n.noun dvaya– : adj. °varjitam : cpd., n.nom.sg. of °varjita(ppp.) → advayam |
niruttaretyucyate ← nir+uttarā iti ucyate(√vac) |
亦名無上 |
niruttarā : f.nom.sg. of niruttarā(adj.) → pratipad iti : ind. ucyate : pass., pres. 3rd sg. |